بهداشت مسکن چیست و چه تاثیری در زندگی ما دارد

به نام خدا

شاید وقتی بحث از بهداشت به میان می آید شما فقط به فکر مسواک زدن و شستن دست‌ها می‌افتید اما بهداشت و سلامت مبحث بسیار وسیعی است که در همه ارکان زندگی آدمی نقش دارد. اگرچه رعایت اصول بهداشت فردی میتواند تا حدودی ضامن سلامت انسان باشد، اما به تنهایی کافی نیست.

بلکه مراعات اصول بهداشت در تمام ارکان زندگی از جمله مسکن و اماکن عمومی باید مدنظر قرار گیرد .

در حال حاضر مهندسین ساختمان در مورد مسائل بهداشت جسمی و روانی در ساخت مسکن دقت نظر دارند و این امر یکی از مسایل اساسی در ساختمان سازی محسوب میشود.

در این فصل نکاتی که برای بهداشت مسکن و اماکن عمومی لازم است مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.

این مقاله بحث بسیار گسترده ای را شامل می‌شود که صورت متوالی در مورد آن بحث خواهیم کرد.

تعریف بهداشت مسکن

بهداشت مسکن یا بهداشت محل سکونت به ویژگی های کیفی و کمی گفته می شود که تحت آن شرایط، احتیاجات جسمی و روحی ساکنین در آن تأمین گردد و نیز از بروز و انتقال بیماریهای واگیردار، سوانح و حوادث ناگوار تا حد امکان جلوگیری نماید.

بنابر این در یک مسکن بهداشتی و خوب باید چهار اصل زیر مورد توجه قرار گیرد:

1.  تأمین احتیاجات اساسی جسمی
2. تأمین احتیاجات اساسی روانی
3. جلوگیری از برور و انتقال بیماریهای واگیردار
4. جلوگیری از بروز سوانح و حوادث

مسکن غیربهداشتی

مسکنی است که بدون در نظر گرفتن نیازهای اساسی افراد ساکن در آن، ساخته میشود.

منزل مسکونی نباید صرفاً به عنوان یک سرپناه برای خانوار محسوب گردد .

شرایط اساسی در بهداشت مسکن

یک مسکن مناسب باید از نظر موقعیت ساختمان، وضعیت آب آشامیدنی، دفع مدفوع و فاضلاب و جمع آوری زباله، قابل قبول باشد و مشخصات ساختمان از نقطه نظر نور، تهویه، حرارت و رطوبت و سروصدا آنچنان باشد که سلامت جسمی و روحی ساکنین را تأمین کند و از بروز و انتقال بیماریهای واگیردار و همچنین از بروز حوادث و سوانح تا حد امکان جلوگیری نماید.

بنابراین برای نیل به این اهداف رعایت شرایط زیر در بنای ساختمان مسکونی ضروری است :

• تأمین احتیاجات اساسی جسمی

الف _ انتخاب زمین محل ساختمان

برای این که واحد مسکونی از حداقل امکانات و تسهیلات عمومی برخوردار باشد لازم است :

• محلی که برای ایجاد ساختمان مسکونی انتخاب میشود حتی الامکان در محدوده بافت شهر یا روستا باشد .
• زمین انتخاب شده در محل پست و مرطوب نباشد و سعی شود محلی انتخاب شود که سطح آب زیرزمینی پایینی داشته باشد، در مناطقی که سطح آب زیرزمینی مانند روستاهای مناطق شمال کشور بالا است، لازم است برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل ساختمان اقداماتی برای عایق کاری انجام گیرد.
• ساختمان مسکونی به ویژه در مناطق کویری کشور حتی الامکان نباید در جهت وزش بادهای موسمی و دائمی بنا شود.
• محل سکونت حتی الامقدور نباید در نقاط پر سروصدا و یا نزدیکی ایستگاه راه آهن و یا در نزدیکی اماکنی که ایجاد سروصدا میکند مانند آهنگری ها و غیره بنا گردد .

ب _ تهویه

وجود هوای کافی و تازه در محیط مسکونی یکی از اصول مهم بهداشت مسکن است.

هوای محل مسکونی باید عاری از هرگونه آلودگی نظیر دود، بوی نامطبوع توالت، ذرات گردوغبار و گازهای مضر باشد.

در اتاقهایی که از تهویه صحیح برخوردار نیستند به علت تنفس افراد اکسیژن اتاق به تدریج مصرف شده و گاز دی اکسید کربن جایگزین آن میگردد که برای انسان مضر است، لذا باید ترتیبی داده شود که پنجره های اتاق طوری ساخته شوند که بالاترین قسمت آن، پنجره بازشو داشته باشد تا هوای موجود در اتاق ها به طور مرتب تهویه و عوض گردد .

ج _ حرارت و رطوبت

از عوامل مؤثر دیگر در بهداشت مسکن حرارت و رطوبت مناسب است.

خانه مسکونی بایستی طوری ساخته شود که نگهداری حرارت در آن به آسانی امکان پذیر باشد و افرادی که در آن زندگی میکنند از لحاظ گرما و سرما احساس آرامش کنند.

برای حفظ و تأمین سلامتی ساکنین و جلوگیری از اتلاف انرژی حرارتی بدن، حرارت داخل ساختمان در فصول سرد، حدود 18 درجه سانتیگراد و در فصول گرم 21 درجه سانتیگراد و نیز رطوبت 40 درصد توصیه میشود.

برای تأمین گرما با استفاده از وسایل و دستگاههای تولید حرارت باید به دو اصل زیر توجه شود:

1. حداکثر مقدار اکسیژن را برای احتراق از محیط بگیرد.
2. حداقل مقدار گازهای نامساعد را به محیط پس دهد.

وسایل گرم کننده در مناطق روستایی و شهری  ممکن است، بخاری هیزمی، بخاری نفتی، بخاری گازی باشد که رایج ترین وسیله گرم کننده در بعضی از روستاها کرسی است.

برای گرم کردن اتاق ها بایستی حتی المقدور سعی شود از بخاریهایی که گاز و دود آنها به وسیله لوله از اتاق خارج میشود استفاده کرد تا هوای داخل اتاق ها کثیف و آلوده نشود و چنانچه مجبور به استفاده از کرسی ذغالی هستند باید ذغال را پس از روشن کردن در خارج از اتاق کاملاً سرخ و سپس آن را به داخل اتاق منتقل نمایند تا افراد دچار خفگی و مسمومیت گاز ذغال نشوند که بسیار خطرناک و کشنده است.

ممکن است برای گرم کردن اطاق ها از بخاری بدون لوله استفاده کنند، از وسایل بسیار نامناسب هستند و در اثر سوخت ناقص، تولید گازهای دی اکسیدکربن و منواکسیدکربن میکنند که گاز منواکسیدکربن در اثر تنفس به سرعت با هموگلوبین خون ترکیب شده سبب خفگی و مرگ میشود.

یکی از وسایل مناسب برای گرم کردن در روستاها بخاریهای لوله دار است که سوخت این بخاری با نفت، گاز، چوب و یا ذغال سنگ تأمین میشود.

در موقع نصب این بخاریها باید لوله بخاری را از نظر وجود منافذ و درز کنترل کرد.

بهداشتی ترین منابع گرم کننده مسکن دستگاههای حرارت مرکزی(شوفاژ) و تهویه مطبوع هستند. در شوفاژ و تهویه مطبوع دستگاه تولید حرارت در خارج از اتاق قرار دارد و آبگرم به وسیله لوله در مدار بسته به داخل اتاق ها هدایت میشود.

بنابراین برای گرم کردن منازل از دو روش زیر استفاده می شود :

1. روش مستقیم: در این روش منبع حرارتی در داخل اتاقها قرار دارد مثل بخاری و کرسی .
2. روش غیرمستقیم: در روش غیرمستقیم منبع تولیدکننده حرارت در خارج از اتاقها قراردارد، مثل شوفاژ و تهویه مطبوع که بسایر مناسب و بهداشتی است .

باید توجه داشت طراحی ساختمان منزل و انتخاب روش گرم کردن باتوجه به شرایط آب و هوا انجام گیرد.

د . اثر نور و روشنایی و رنگ در مسکن

نور و روشنایی از عوامل مؤثر در بهداشت مسکن است.

نور و روشنایی منازل بایستی براساس نور طبیعی(نور آفتاب)و نور مصنوعی تأمین گردد به طوری که در طول روز از حداکثر نور طبیعی برای روشنایی منازل استفاده شود و از نور طبیعی کافی و مناسب برخوردار باشند.

معمولاً در طراحی ساختمان بایست وسعت پنجره ها حداقل 15 تا 20 درصد سطح کف اتاق در نظر گرفته شود.

در هر حال بایستی سعی شود پنجره اتاقها طوری ساخته شوند که نور خورشید بتواند به آسانی به داخل اتاقها بتابد .

روشنایی مصنوعی:

بهترین منبع روشنایی مصنوعی برق است که میزان آن باید مناسب و به حد کافی باشد تا اینکه چشم ها خسته و ناراخت نشوند و تابش نور به ترتیبی باشد که ایجاد خیرگی در چشم نکند.

برای کنترل درخشندگی شدید لامپ ها بهتر است از آباژور و حباب استفاده کرد. بهتر است در اتاق نشیمن حداقل از سه نقطه و برای سایر اتاق های دیگر از دو نقطه روشنایی به اتاق داد که هم باعث خیرگی چشم نشود و هم تمام اتاق را به اندازه کافی روشن نماید .

ممکن است بعضی اتاق ها به علت عدم سفیدکاری و وجود دوده روی دیوارها تاریک و حتی هنگام روز از نور مصنوعی در این منازل استفاده میشود. بنابراین مناسبترین رنگ ها برای رنگ آمیزی اتاقهای مسکونی رنگ سفید مات و کرم روشن است .

نور طبیعی:

نور آفتاب و روشنایی طبیعی در یک واحد مسکونی اثری مستقیم در سلامت و بهداشت ساکنان آن دارد.

خاصیت میکروب کشی نور خورشید و ارزش آن در مبارزه با بیماریها (نظیر سل) در بهداشت مسکن در درجه اول اهمیت قرار دارد.

تابش نور خورشید بر سطح پوست سبب تولید ویتامین A در بدن می شود. از طرفی کمبود نور و روشنایی در منازل روی قدرت بینایی چشم ساکنین منزل مؤثر بوده و احتمالاً سبب اختلال دید، ناراحتی و خستگی چشم میشود.

باتوجه به اهمیت نور خورشید در سلامتی انسان، باید ترتیبی داده شود که منازل به خصوص اطاق ها وسایل تولیدکننده حرارت دارای دودکش و مجهز به کلاهک باشد .

تا به اینجا چند عامل در بهداشت اولیه مسکن را برایتان بازگو کردیم خاطرنشان می‌کنم که این بحث گسترده در مقالات بعدی وی خواهیم گرفت.

 

 

منبع:is20mag.com